Το φυτικό βασίλειο και ο ελλαδικός χώρος!

Η χώρα μας, η Ελλάδα, είναι μία από τις πλουσιότερες και πιο σημαντικές χώρες στον κόσμο όσον αφορά την φυτική βιοποικιλότητα. Στην ελληνική επικράτεια έχουν καταγραφεί 5.700 είδη φυτών και μαζί με τα υποείδη ο αριθμός αυτός μεταπηδάει στα 6.308 είδη και υποείδη, μιλώντας πάντα για αυτόχθονα.

Οι παραπάνω αριθμοί αντιστοιχούν την χλωρίδα της χώρας μας στο 45 - 50 % της χλωρίδας όλης της Ευρώπης και στο 80 % της χλωρίδας της Βαλκανικής χερσονήσου. 

Τα στοιχεία αυτά είναι εκπληκτικά και για να γίνει αυτό κατανοητό αρκεί να αναφέρουμε ότι μεγαλύτερος αριθμός ειδών δεν έχει αναφερθεί σε άλλη χώρα της Ευρώπης ή αρκεί να αναλογιστούμε την έκταση της χώρας μας αναλογικά με αυτή την Ευρώπης. Ενδεικτικά η Δανία έχει ~ 1.300 taxa (= είδη και υποείδη) ενώ η Βρετανία έχει ~ 2.000 taxa.

Σπουδαιότερο ίσως στοιχείο από τον συνολικό αριθμό αυτόχθονων φυτών είναι η πολύ συχνή εμφάνιση του φαινομένου του ενδημισμού. Στην Ελλάδα λοιπόν από τα 5.700 είδη φυτών τα 750 (13,2 % επί του συνόλου) είναι ενδημικά, δηλαδή δεν απαντώνται πουθενά αλλού εκτός των ελληνικών συνόρων!

Τα ενδημικά είναι μια σημαντική κατηγορία ειδών, επειδή απαντώνται αποκλειστικά σε μία περιορισμένη περιοχή και μας δίνουν πληροφορίες για το παρελθόν και τους ιδιαίτερους οικολογικούς παράγοντες αυτής. Η μελέτη των ενδημικών φυτών ιδιαίτερα είναι πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς είναι οργανισμοί οι οποίοι ως επί το πλείστον φυτρώνουν σε απόκρημνες σχισμές βράχων, σε πολύ λίγο χώμα και συνήθως χωρίς καμία προστασία απέναντι στον αέρα και τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο πώς αρκετά από αυτά τα φυτά κατορθώνουν και επιζούν σε τόσο αφιλόξενα περιβάλλοντα και αξιοπερίεργο, για ποιο λόγο διαλέγουν να ζήσουν εκεί.  

Ο αριθμός αυτός είναι ιδιαίτερα μεγάλος για μια περιοχή σαν την Ελλάδα. Για παράδειγμα η Ισπανία με τετραπλάσια έκταση έχει 500 είδη ενδημικών φυτών ενώ οι βορειότερες χώρες έχουν αριθμούς πολύ μικρότερους.

Τα παραπάνω συμβαίνουν αφενός γιατί η χώρας μας είναι ένα σταυροδρόμι μεταξύ της Ευρώπης, της Μεσογείου και της Ασίας αφετέρου γιατί η γεωλογική ιστορία του τόπου δημιούργησε ιδιαίτερο και ποικίλο και κατακερματισμένο ανάγλυφο με πολλά νησιά, βουνά, απομονωμένες χαράδρες, κορυφές και ορθοπλαγιές. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν που στη χώρα μας βρίσκονται τα 2 από τα 10 "κέντρα υψηλής βιοποικιλότητας" της Μεσογείου που δεν είναι άλλα από την Κρήτη και το σύμπλεγμα Στερεάς Ελλάδας - Πελοποννήσου.

Αρκετά από τα ενδημικά φυτά της Ελλάδας είναι σπάνια ή απειλούμενα ή αντιμετωπίζουν άμεση απειλή εξαφάνισης με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν να έχουν αυξηθεί εξαιρετικά τα τελευταία χρόνια λόγω των πιέσεων στα οικοσυστήματα που τα φιλοξενούν και της κακώς εννοούμενης "ανάπτυξης" που βάζει το κέρδος του επενδυτή πάνω από όλα.

Μεγάλες υπηρεσίες για την ανάδειξη και την προστασία της ελληνικής χλωρίδας προσφέρουν οι βοτανικοί κήποι και αρκετά επιστημονικά ιδρύματα. Μάλιστα παραδείγματα όπως ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων στο Κιλκίς ξεχωρίζουν και αποτελούν στην πραγματικότητα "ζωντανά μουσεία φυτών" όμως το ζήτημα για την προστασία όλων αυτών των σπάνιων και απειλούμενων ειδών στο φυσικό τους περιβάλλον είναι κατ'εμέ το σημαντικότερο...

Μέσα από αυτό το ιστολόγιο αλλά και συνολικότερο με την ενασχόλησή μας με τα αυτοφυή φυτά της χώρας μας προσπαθούμε να κάνουμε πράξη το εξής: Δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική προστασία αν δεν υπάρχει πλατιά ανάδειξη αυτού του πλούτου και άμεση επαφή όλο και περισσότερων με τα φυτά στο φυσικό τους περιβάλλον, τουλάχιστον αυτό! 

Micromeria acropolitana, Οικ. Lamiaceae

Θαυμάστε ένα διαμάντι της ελληνικής γης που βρίσκεται "κρεμασμένο" πάνω στα βράχια της Ακρόπολης των Αθηνών και δεν βρίσκεται πουθενά αλλού... Το απόλυτο παράδειγμα στενοτοπικού ενδημικού φυτού!

Η φωτογραφία της Micomeria acropolitana είναι του Λάμπρου Τσούνη και την δανειστήκαμε από εδώ. 

Για την συγγραφή του παραπάνω άρθρου δανείστηκαμε πληροφορίες και κείμενα από την ιστοσελίδα του Δασαρχείου Πάρνηθας και από τις εξής εργασίες:

• "Ex situ διατήρηση αυτοφυών ειδών της ελληνική χλωρίδας στο Εργαστήριο Προστασίας & Αξιοποίησης  Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών του ΕΘΙΑΓΕ" (Μαλούπα Ε., Κρίγκας Ν., Καρύδας Α., Παπαναστάη Κ.). Θα την βρείτε εδώ.
• " Για την δημιουργία ενός καταλόγου των πλέον απειλούμενων φυτών στην Ελλάδα ως εργαλείο για την λήψη μέτρων διαχείρισης" της εταιρείας ΥΛΗ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, του Δασολόγου-Περιβαλλοντολόγου Θεμιστοκλή Αδαμόπουλου.